Kur’an’a Göre İdeal İnsan Portresi : 32 Temel Özellik

Kur’an’da Allah nasıl bir müslüman portresi çiziyor? 32 Temel karakter özelliği altında Kur’an’daki ahklaki nitelikleri özetlemeye çalıştım.

Çoğumuz dinimizi ailemizden, namaz hocalarından, ilhmihallerden veya televizyona çıkan din adamlarından öğreniyoruz. Şimdilerde ise buna interneti de eklemek mümkün. Bu şekildeki öğrenmedeki risklerden biri, işin ruhunu ve özünü kavramaktansa, tamamen şekillere odaklı kalmak.

Örneğin, bize hep islamın şartı 5 olarak öğretildi. Bunlar, Kelime-i Şehadet, Namaz, Oruç, Zekat ve Hac ibadetleri. Evet, bu ibadetler kesinlikle islamın en önemli ibadetlerindendir ancak bunun altını çizmek İslamın 5 Şartı vardır dediğimizde, zihnimizde islam, sadece somutlaştırılmış ibadetlere önem veriyor geri kalan şeyler çok da önemli değil gibi bir algı oluşuyor.

Bu sayılan ibadetler Kur’an’a göre farz ve peygamberimizin de uygulaması evet ama Kur’an’da tam bir müslüman olmak için sayılan ve peygamberimiz tarafından uygulanmış bir sürü ahlaki değer de var. Bunlar sanki islamın gerekliliği değilmiş de, ihtiyari (isteğe bağlı) şeylermiş gibi davranıyoruz. Oysa bunlar islamın özü olan hususlar.

Günümüz dünyasında islamiyet neden olması gerektiği yerde değil?

Müslüman kendisinden emin olunan kişi ise biz etrafımıza baktığımızda neden sürekli kötü örneklere şahit oluyoruz? Yalan, aldatma, hırsızlık, ahlaksızlık, cinayet her şey bolca var. Bunun elbette bir çok nedeni var. Bana göre bunlardan biri de, gerçek dinden uzaklaşmış olmamız ve ibadet kavramının içini boşaltmamız.

Çoğumuz kendimizi müslüman olarak tanımlıyoruz ama ya hiç ibadet etmiyoruz ya da ibadetleri sadece şeklen yerine getirilmesi gereken vazifeler olarak görüyoruz.

Bu nedenle zaten bir çoğumuz bu ibadetlerden gereken manevi tadı da alamıyor ve uzun süre devam ettiremiyor. Samimi olarak kendimize soralım, kaçımız namaz sırasında okuduklarımızın anlamını biliyor? Eğer ne söylediğimizi bilmezsek, Allah’a karşı bir yakarış hissi içine girebilmemiz ne kadar mümkün?

Rabbini, gönülden, yalvararak, ürpertiyle, yüksek olmayan bir sesle sabah akşam hatırla. Farkında olmayanlardan olma. A’raf Suresi, 205

İbadate Bakışımız Nasıl

İbadet kelime anlamı olarak kulluk etmek demek. İbadeti, safi şekillere indirgediğimiz zaman, Kur’an’da sayılan ve insanın taşıması gereken güzel huy ve özellikleri, bu kulluğun bir parçası değilmiş de, sadece tavsiyeymiş gibi algılamaya başlıyoruz.

Bu da, onlara gereken önemi vermemize ve hayatımıza tatbik etmemize engel oluyor. Bu nedenledir ki, müslüman dediğimizde saygı duyulan, özenilen, değer verilen bir insan portresi göremiyoruz.

Bu yazıda, Allah’ın Kur’an-ı Kerim’de bizden nasıl bir karaktere sahip olmamızı istediğini, toplumsal hayatta insanın nasıl davranması gerektiğini, hangi ahlaki ilkelerin dinimiz tarafından yüceltildiğini ve nelere uyarsak gerçekten hem dünyada saygı gören hem de ahirette Allah’ın rızasını kazanan kullar olabileceğimizi resmetmek istiyorum.

Bunları okurken, tüm bu vasıflara sahip insanlardan oluşan bir toplumda yaşadığınızı da hayal etmenizi istiyorum. Sizce çoğunluğun aşağıdaki özellikleri taşıdığı bir toplum nasıl olurdu?

Bu konuyu incelerken piyasada bu tarz bir kaynağın eksikliğini de hissettiğimi de belirtmem gerek. Yani Allah nasıl bir müslüman portresi çiziyor konusu bütüncül olarak pek işlenmemiş. En azından benim istediğim şekliyle bulamadım.

Güzel Ahlak Portresi Olarak Peygamberimiz

Tabii ki bu noktada şunu belirtmemek olmaz. Kur’an’da belirtilen insan portresinin canlı, uygulamalı hali peygamberimizin bizzat yaşantısıdır. Çünkü peygamberimiz Kur’an’a uymuştur. Buradan hareketle peygamberimizin hayatı ve karakter özellikleri ile ilgili kaynaklar da bu konu için değerlendirilebilir.

Lakin, burada yine bir sorunumuz var. Eğer biz bunları Kur’ani emirler olarak vermeyip, sadece peygamberin ahlakı olarak verirsek, insanlar bunu kendilerinin de yüzde yüz uygulamaları gereken özellikler olduğunu algılamıyor. ‘O peygamber, biz onun gibi olamayız ki‘ düşüncesi hakim oluyor. Elbette ki O’nun kadar olamayız ama bunlar Allah’ın emirleri ve bizim bunu idrak etmemiz ve bu özelliklere ulaşmayı hedeflememiz çok önemli.

Not etmek gerekir ki burada verdiklerim insana iletilen tüm emir ve yasakları içermiyor. Yalnızca Kur’an’da çizilen insan profiline ilişkin özellikleri -bunlarla sınırlı olmamak üzere- sınıflandırarak sunmaya çalıştım.

Umarım bir ölçü, bir değerlendirme ve kendimizi muhasebe etme aracı olarak işe yarar.

Ayet Referansları:

(Konularla ilgili tüm ayetleri değil bazı örnek ayetleri referansladım.)

1- Adil – (Nisa 58, Nisa 135, Maide 8, Maide 41-42, Mutaffifin 1-3, Şuara 183)

2- Affedici – (Nur 22, A’raf 199, Nisa 149, Şura 40, Hud 113)

3- Ahlaklı – (Kalem 4, Yusuf 33, Nahl 90, Nur 19)

4- Aklını Kullanan – (Yunus 100, İsra 72, Enbiya 10, Ali İmran 190)

5- Barışçıl – (Bakara 208, Şura 40, Nisa 128, Fussilet 34, Hucurat 9-10, Şuara 152, 183, Maide 64)

6- Çalışkan – (İnşirah 7-8,  Kasas 77, Mu’minun 3)

7- Dürüst – (Hacc 30, Nahl 94, A’raf 85, Hud 84-85, İsra 35, Nahl 105)

8- Güler Yüzlü – (İnsan 8-10)

9- Güvenilir – (A’raf 68, Mearic 32)

10- Mütevazi – (A’raf 40, Lokman 18, Hadid 23)

11- Nefsine Hakim –  (Nur 30,31, Enam 48, Şems 9-10, Naziat 40-41)

12- Okuyan Araştıran – (Ali İmran 179, 191,  Nisa 94, En’am 98, Yunus 101)

13- Öfkesini Kontrol Eden – (Şura 37, Ali İmran 134)

14- Sabırlı – (Bakara 155, Asr 3 , Ali imran 17, 125, 146, 200, Hud 11, 115)

15-Temiz – (Bakara 125, Muddesir 4, A’raf 31)

16- Yardımsever – (Nisa 56, İnsan 8, Maide 2)

17- Akrabaya İyi Davranan –  (Bakara 83, Nisa 36)

18- Alay Etmeyen – (Hucurat 11)

19- Anne-Babaya İyi Davranan –  (Bakara 83, Nisa 36, En’am 151, İsra 23)

20- Dedikodu Yapmayan – (Hucurat 12, Kalem 10-13)

21- Güzel Söz Söyleyen – (İsra 53, İbrahim 24-26, Fussilet 34)

22- Hırsızlık Yapmayan – (Maide 38-39)

23- Hile Yapmayan – (Rahman 8, Nahl 35, A’raf 85, Hud 84-85, Şuara 183)

24- İftira Atmayan – (Nisa 112)

25- İsraf Etmeyen- (A’raf 31, İsra 26-27, En’am 141)

26- İstişare Eden – (Ali İmran 159, Şura 38)

27- Karşılıksız İyilik Yapan – (Muddesir 6, Bakara 195, Ali İmran 148, 172, Nisa 40)

28- Malından Bağışlayan – (Tevbe 34-35, Leyl 5, Bakara 254, Nisa 56, Bakara 215, Ali İmran 92, 134)

29- Öğüt Veren – (Zariyat 55, Tevbe 71)

30- Selamlaşan – (Nisa 86, Nur 61, Nisa 94)

31- Sözünde Duran – (Mearic 32, İsra 34, Saff 2-3)

32- Yalan Söylemeyen – (Hacc 30, Nahl 94)

Gökhan