İnsan olarak merak eden varlıklarız. Doğamız bizi sorular sormaya itiyor. Etrafımızda gördüğümüz ya da bize öğretilen şeyleri mantığımız çerçevesinde anlamlandırmak istiyoruz.

Merak ettiğimiz hususlardan biri de Allah’ın bizi neden imtihan ettiği konusu. Müslüman olarak imtihan kavramına inanıyoruz ama bu, sorular sormamıza engel olmuyor. Çünkü imtihan kimi zaman gerçekten de katlanması zor haller alabiliyor. İşkenceler, cinayetler, tecavüzler, savaşlar, zalimlikler, felaketler ve daha bir çok şey.

Bu gibi durumlara maruz kalan ya da tanık olan insanlar olarak, Allah gibi her şeye hakim bir varlığın neden insan gibi bir aciz varlık yaratıp sonra onu dünya gibi sıkıntıların olduğu bir ortama gönderip acılar çekmesine izin veriyor diye bir soru yöneltebiliyoruz, üstelik sonunda da cehennem gibi bir azapla yüz yüze gelme ihtimali varken.

Bu yazı dizisinde 3 Soru 3 Sır isimli yazının 3. sorusu olan Allah insanı neden imtihan ediyor sorusuna cevap bulmaya çalıştım. Her zaman olduğu gibi, soruyu alt sorulara bölerek cevapları açıklamaya gayret ettim. Umarım anlaşılır.  inşallah faydalı olur.

İmtihan nedir?

Allah insanı neden imtihan ediyor sorusuna cevap aramadan önce imtihan kavramını kısaca hatırlamak faydalı olacaktır.

İmtihan, köken olarak Arapça bir kelime ve sözlükte ‘Güç, direnme, dayanışma gerektiren, sonucunda deneyim kazandıran zor bir durum.’ olarak tanımlanıyor. Diğer bir tanımıyla ‘bir işte başarı gösterip göstermemenin ölçülmesi, sınav’ olarak da karşımıza çıkıyor.

Yani imtihan olmanın doğasında bir zorlanma, ölçme ve başarı unsuru olduğunu söyleyebiliriz.

İmtihan bizim için beklenmeyen bir şey mi?

Allah Kur’an’da bizi imtihan edeceğini sürekli vurguluyor.  Esasında Kur’an okuduğumuzda verilen mesajların başında bu dünyanın geçici olduğu, asıl hayatın ahiret olduğu ve dünya hayatının sadece bir imtihan alanı olduğu bulunuyor. Lakin biz müslümanlar bu durumu yeterince içselleştirebilmiş değiliz.

Bize verilen nimetlerin, bizim Allah’ı hatırlayıp şükür etmemiz için olduğunu, bize gelen sıkıntıların ise yine Allah’ı hatırlayıp sabır etmemiz için olduğunu anlamadıkça bu konuda hala daha mesafe kaydetmemiz gerekiyor demektir.

Allah insanı nelerle imtihan ediyor?

Dünya hayatının yegane gayesi insanların imtihan edilmesi olduğundan, aslında bu hayatta her an her saniye bu imtihana tabiyiz. Peki Kur’an bize bunları nasıl aktarıyor bakalım:

a- İyiliklerle imtihan:

Ve onları yeryüzünde birçok ümmetlere ayırdık. İçlerinde iyi olanları da vardı, olmayanları da. Onları biz, bazan nimetlerle, bazan da musibetlerle imtihana çektik. Sonunda belki hakka dönerler diye. A’raf 168

Ama insan, her ne zaman Rabbi onu sınayıp da ikramda bulunur, nimet verirse, «Rabbim bana ikram etti.» der. Fecr, 15

Sizi yeryüzünün halifeleri kılan, size verdiği (nimetler) hususunda sizi denemek için kiminizi kiminizden derecelerle üstün kılan O’dur. Şüphesiz Rabbin, cezası çabuk olandır ve gerçekten O, bağışlayan merhamet edendir. En’am, 165

Musa kavmine demişti ki: “Allah’ın üzerinizdeki nimetini hatırlayın. Çünkü O, bir vakit sizi Firâvun ailesinden kurtardı. Onlar sizi işkencenin en kötüsüne sürüyorlar ve oğullarınızı kesip kadınlarınızı da diri bırakıyorladı. Ve bunda Rabbinizden size büyük bir imtihan vardır.“ , İbrahim, 6

İnsana bir zarar dokunduğunda bize yalvarır. Sonra ona tarafımızdan bir nimet verdiğimizde, “Bu, bana ancak bilgim sayesinde verilmiştir” der. Hayır, o bir imtihandır. Fakat onların çoğu bilmezler. Zümer, 49

Demek ki başımıza güzel şeyler geldiğinde de bunun bizim için bir imtihan olduğunu hatırlamamız gerekiyor. Kimimiz daha varlıklı isek, kimimiz daha güzel isek, kimimiz daha sağlıklı isek bunlar esasında bunlara sahip olmayanlar için kimi zaman imrenilen şeyler olabiliyor.

Aslında nimetler de birer imtihan olduğundan, sahip olmadığımız şeyler için büyük arzular duymak, kıskanmak ya da Allah’a ‘neden bana vermiyorsun’ diye sitem etmek çok da akıllıca değil. Çünkü o kendisine nimet verilenler, bir imtihan altındalar ve bunun Allah’ın bir nimeti olduğunu bilip ona göre yaşamadıklarında kendilerinden bunun hesabı sorulacak.

O yüzden bir şeyi isterken bu açıdan da bakmak ve eğer olmuyorsa bunun belki bizim için daha hayırlı olduğunu düşünmek daha doğru. Zira verilen nimetlerin altında kalan çok insan var.

b-Amellerle imtihan

O, hanginizin daha güzel amel yapacağını sınamak için ölümü ve hayatı yaratandır. O, mutlak güç sahibidir, çok bağışlayandır. Mülk, 2

İnsanların hangisinin daha güzel amel yaptığını deneyelim diye şüphesiz biz yeryüzündeki şeyleri ona bir zinet yaptık. Kehf, 7

Yoksa siz; Allah, içinizden cihad edenleri (sınayıp) ayırt etmeden ve yine sabredenleri (sınayıp) ayırt etmeden cennete gireceğinizi mi sandınız?, Ali İmran, 142

İnsanlar, “İnandık” demekle imtihan edilmeden bırakılacaklarını mı zannederler. Andolsun, biz onlardan öncekileri de imtihan etmiştik. Allah, doğru söyleyenleri de mutlaka bilir, yalancıları da mutlaka bilir. Ankebut, 2-3

O, hanginizin amelinin daha güzel olacağı konusunda sizi imtihan için, henüz Arş’ı su üstünde iken gökleri ve yeri altı evrede yaratandır. Böyle iken “Ölümden sonra şüphesiz diriltileceksiniz” desen, inkârcılar “Mutlaka bu, apaçık bir büyüdür” derler. Hud, 7

Bu ayetlerden görüleceği üzere, Allah bize verdiği özgür iradenin bir sonucu olarak, bu iradeyi ne yönde kullanacağımız konusunda bizi imtihan ettiğini vurguluyor.

c-Kötülüklerle İmtihan

And olsun ki mallarınız ve canlarınızla sınanacaksınız; hiç şüphesiz, sizden önce Kitap verilenlerden ve Allah’a eş koşanlardan çok üzücü sözler işiteceksiniz. Sabreder ve Allah’a karşı gelmekten sakınırsanız bilin ki, bu üzerinde sebat edilecek işlerdendir. Ali İmran, 186

Andolsun ki sizi biraz korku ve açlıkla, bir de mallar, canlar ve ürünlerden eksilterek deneriz. Sabredenleri müjdele. Bakara, 155

Ama onu yine denemek için rızkını daralttığı an Rabbim beni küçük düşürdü diye sızlanır. Fecr, 16

Her nefis ölümü tadacaktır. Sizi bir imtihan olarak kötülük ve iyilikle deneyeceğiz. Hepiniz de sonunda bize döndürüleceksiniz. Enbiya, 35

Başımıza gelen türlü kötülükler, hastalıklar, sıkıntılar da insan için birer imtihan aracı. Her yaşanan sıkıntının muhakkak bir sebebi var. Dünya öyle bir yer ki herkes kendi durumuna göre çeşitli sıkıntılar içine giriyor zaman zaman. İşte böyle zamanlardaki tavrımız gerçekten çok önemli.

Bu ayetlere baktığımızda Allah’ın çok net bir biçimde, malımızla, canımızla, rızkımızla, ürünlerimizle, korkularla, açlıkla kısacası sorun olabilecek her türlü araç ile bizi imtihan edeceğini beyan ettiğini görüyoruz.

Peki öyleyse başımıza bunlardan biri geldiğinde neden şikayet etmek yerine ‘evet Rabbim bunu bize müjdelemişti, biz O’ndan geldik ve yine O’na döneceğiz’ deyip sabır dileyemiyoruz. Bunun yerine sanki bize sıkıntısız bir hayat vadedilmiş gibi şaşıran ve şikayet eden bir haldeyiz.

d- Çocuklarımızla imtihan

Biliniz ki, mallarınız ve çocuklarınız birer imtihan sebebidir ve büyük mükâfat Allah’ın katındadır. Enfal, 28

Doğrusu mallarınız ve çocuklarınız sizin için bir imtihandır. Büyük mükafat ise Allah’ın yanındadır. Tegabun, 15

Yahut o çocukları erkekler, dişiler olmak üzere çift verir, dilediği kimseyi de kısır yapar. Şüphesiz O, her şeyi hakkıyla bilendir, hakkıyla gücü yetendir. Şura, 50

Evlatlarımızın da birer imtihan aracı olduğunu bu ayetlerden öğreniyoruz. Evlat sahibi olmak da olamamak da birer imtihan. Evlatlarımıza çok odaklanıp Allah’ı unutup unutmadığımız da bir imtihan. Evlatlarımıza nasıl davrandığımız da , onların başına gelenler de imtihan.

Çocuklarımızın başına gelen sıkıntılar da bizim için bir imtihan. Evet katlanması zor belki ama en başta bunu bize hiç hak etmeden verenin de Allah olduğunu hatırlamalı, geçici dünya hayatındaki bazı kayıpların insanın Allah’a karşı tutumunu sergilemesi için birer fırsat olduğunu unutmamalıyız.

 

İmtihan dizisindeki tüm yazılar için tıkla

 

Gökhan

Bunları da okudular

İmtihan Dizisinin Önceki ve Sonraki Yazılarıİmtihan (2): Allah ne yapacağımızı biliyorsa imtihana ne gerek var? >>